Integracja europejska otwiera coraz to nowsze perspektywy rozwoju społecznego, kulturowego, gospodarczego i politycznego. Swoboda przepływu osób spowodowała w głównej mierze wygaszenie dawnych granicznych konfliktów. Procesy integracyjne na skalę globalną wymagają podbudowy ideologicznej osadzonej na określonym systemie wartości. W konsekwencji dochodzi w ramach Unii Europejskiej do zderzenia tradycyjnej kultury, zbudowanej na chrześcijaństwie, filozofii greckiej i prawie rzymskim. Nowy system wartości, zawarty głównie w Karcie Praw Podstawowych z 2000 roku, burzy dotychczasową koncepcję m.in. rodziny, małżeństwa, systemu pomocy społecznej, a w końcu tradycyjną koncepcję państwa. Zderzenie się dwóch systemów wartości musi rodzić pewne obawy i napięcia społeczne, o których należy mówić. Podstawę rozważań stanowi kwestia obywatelstwa państwa członkowskiego i obywatelstwa Unii Europejskiej w kontekście tożsamości narodowej.