O czasopiśmie
O czasopiśmie
Kolegium Redakcyjne
Rada Naukowa
Recenzenci
Kodeks etyczny
Wydania Specjalne
Terminy czasopisma
RODO - informacje o przetwarzaniu danych osobowych
Indeksacja
Licencje i dostęp
Archiwum
Dla autorów
Zasady publikacji
Techniczna instrukcja dla autorów
Umowa o udzielenie nieodpłatnej licencji CC BY-SA
Oświadczenie autora o prawach autorskich
Procedura recenzowania
Procedura recenzowania
Formularz recenzji
Lista recenzentów
Kontakt
O czasopiśmie
O czasopiśmie
Kolegium Redakcyjne
Rada Naukowa
Recenzenci
Kodeks etyczny
Wydania Specjalne
Terminy czasopisma
RODO - informacje o przetwarzaniu danych osobowych
Indeksacja
Licencje i dostęp
Pomiędzy antropomorfizacją maszyn a technomorfizacją człowieka
1
Uniwersytet Śląski
Data nadesłania: 08-05-2023
Data ostatniej rewizji: 04-10-2023
Data akceptacji: 04-10-2023
Data publikacji: 31-10-2023
JoMS 2023;52(3):24-38
SŁOWA KLUCZOWE
antropomorfizmtechnomorfizmtechnoantropologiahipoteza doliny niesamowitościhipoteza intencjonalistycznahipoteza postępu wstecznegoZeitgeist
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel pracy:
W tekście tym interesują nas dwa przeciwstawne procesy właściwe dla funkcjonowania w technologicznej rzeczywistości. Pierwszym z nich jest antropomorfizacja maszyn, stąd problematyzujemy jej przyczyny i społeczne konsekwencje, z drugiej strony przedmiotem naszego naszego zainteresowania jest zjawisko przeciwstawne – właściwie nieobecne w refleksji teoretycznej jakim jest technomorfizacja człowieka.
Materiał i metody:
Artykuł ma charakter metateoretyczny, a jego celem systematyzacja wiedzy na temat antropomorfizacji maszyn, jej przyczyn i skutków, a także zdefiniowanie pojęcia technomorfizacji człowieka, ukazanie przejawów myślenia technomorficznego, a także wynikających z niego konsekwencji.
Wyniki:
Antropomorfizujemy maszyny, by minimalizować przejawiane wobec nich lęki, oswoić nieznane i niezrozumiałe. Coraz częściej odczuwamy wobec nich wstyd prometejski, który alienuje nas od wytworów własnej pracy. Choć zachłysnęliśmy się możliwościami technologii, potencjałem usprawniania siebie, zapominamy jak nieludzko ułomnymi czyni nas ona jednocześnie, ile odbiera nam sprawstwa, decyzyjności, refleksyjności i krytycyzmu.
Wnioski:
Technomorficzny człowiek choć skuteczny jest jednocześnie coraz mniej ludzki, coraz mniej człowieczy. Poprzez zaabsorbowanie nad własną skutecznością i niezawodnością staje się emocjonalnym zombie. W zogniskowaniu uwagi na efektywności zapominamy, że nie jesteśmy maszynami i do przetrwania potrzebujemy bycia ludźmi, bycia z ludźmi, przyzwolenia na własną kruchość i ułomność.
W tekście tym interesują nas dwa przeciwstawne procesy właściwe dla funkcjonowania w technologicznej rzeczywistości. Pierwszym z nich jest antropomorfizacja maszyn, stąd problematyzujemy jej przyczyny i społeczne konsekwencje, z drugiej strony przedmiotem naszego naszego zainteresowania jest zjawisko przeciwstawne – właściwie nieobecne w refleksji teoretycznej jakim jest technomorfizacja człowieka.
Materiał i metody:
Artykuł ma charakter metateoretyczny, a jego celem systematyzacja wiedzy na temat antropomorfizacji maszyn, jej przyczyn i skutków, a także zdefiniowanie pojęcia technomorfizacji człowieka, ukazanie przejawów myślenia technomorficznego, a także wynikających z niego konsekwencji.
Wyniki:
Antropomorfizujemy maszyny, by minimalizować przejawiane wobec nich lęki, oswoić nieznane i niezrozumiałe. Coraz częściej odczuwamy wobec nich wstyd prometejski, który alienuje nas od wytworów własnej pracy. Choć zachłysnęliśmy się możliwościami technologii, potencjałem usprawniania siebie, zapominamy jak nieludzko ułomnymi czyni nas ona jednocześnie, ile odbiera nam sprawstwa, decyzyjności, refleksyjności i krytycyzmu.
Wnioski:
Technomorficzny człowiek choć skuteczny jest jednocześnie coraz mniej ludzki, coraz mniej człowieczy. Poprzez zaabsorbowanie nad własną skutecznością i niezawodnością staje się emocjonalnym zombie. W zogniskowaniu uwagi na efektywności zapominamy, że nie jesteśmy maszynami i do przetrwania potrzebujemy bycia ludźmi, bycia z ludźmi, przyzwolenia na własną kruchość i ułomność.
REFERENCJE (48)
1.
Adorno, T. (1984). Socjologia i dialektyka, w: E. Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma, Anty-scjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, PIW, Warszawa, t. 2.
2.
Aggarwal, P. i McGill, A. L. (2007). Is that car smiling at me? Schema congruity as a basis for the evaluation of anthropomorphized products. Journal of Consumer Research, 34, s. 468–479.
3.
Bańka, J. (1988). Świat poręczenia moralnego. Medytacje o etyce prostomyślności. Uniwersytet Śląski.
4.
Barabasz, A. (2007). Osobowość organizacji – metafora czy antropomorfizacja, Współczesne Zarządzanie, nr 3, s. 184-192.
6.
Chról, M. (2020). Antropomorfizacja przyrody w potocznym dyskursie ekologicznym, Fragile. Czasopismo kulturalne, 1, s. 20-24.
8.
Epley, N., Schroeder, J. i Waytz, A. (2013). Motivated mind perception: Treating pets as people and people as animals. W: S. Gervais, (red.), Nebraska Symposium on Motivation, T. 60, s. 127–152. Springer.
9.
Epley, N., Waytz, A. i Cacioppo, J. T. (2007). On seeing human: A three-factor theory of anthropomorphism. Psychological Review, 114(4), ss. 864–886.
10.
Groom, V., Takayama, L., Ochi, P., Nass, C. (2009). I am my robot: The impact of robot-building and robot form on operators. W: 2009 4th ACM/IEEE International Conference on Human-Robot Interaction (HRI), Shenyang: IEEE, ss. 31–36.
11.
Guthrie, S. E. (1993). The origin of anthropomorphism. Anthropomorphism as perception. W: Faces in the clouds: A new theory of religion, New York, Oxford: Oxford University Press, ss. 62–90.
14.
Horkheimer, M. (1987). Społeczna funkcja filozofii. Wybór pism, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
15.
Husserl, E. (1987). Kryzys nauk europejskich i filozofia transcendentalna, tłum. S. Walczewska, Kraków.
17.
Karwacka, W. O czym marzą muchówki? Ślady antropomorifzmu w przekładzie tekstów popularnonaukowych, Perspectives. Studies in Translatology, 2009, 17, s. 93-107.
18.
Kätsyri, J., Förger, K., Mäkäräinen, M., & Takala, T. (2015). A review of empirical evidence on different uncanny valley hypotheses: support for perceptual mismatch as one road to the valley of eeriness. Frontiers in Psychology, 6 (390), s. 1–16.
20.
Knapczyk, J. (2015). Zarys robotyki. Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu.
22.
Krzysztofek, K. (2018). Wrażliwość zapisana w algorytmach? Między technomorfizacją człowieka a antropomorfizacją maszyny, Kultura współczesna, 4(103).
24.
Mori, M., MacDorman, K.F., Kageki, N. (2012). The uncanny valley [from the field]. IEEE Robotics & Automation Magazine, 19(2), ss. 98–100.
25.
Mućko, A. (2010). Antropomorfizacja systemów sztucznego rozmówcy, Nieopublikowana praca magisterska, Politechnika Warszawska.
26.
Muniak, R. Personages, czyli antropomorfizacja przedmiotu, Kultura Współczesna, 2008, nr 3, s. 143-159.
27.
Myoo, S. (2012). Lepiej chodźmy zapytać robota… (wstęp do technoantropologii), Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, nr 2.
29.
Nomura, T., Suzuki, T., Kanda, T., Kato, K. (2006). Measurement of negative attitudes toward robots. Interaction Studies. 7(3), ss. 437–454.
30.
Oronowicz-Kida, E. (2022). Zwierzę jak człowiek, czyli antropomorfizacja psów w zoonimach i zoochrematonimach, Prace Językoznawcze, t. 24, s. 35-46.
31.
Phillips, E., Zhao, X., Ullman, D., Malle, B.F. (2018). What is human-like? Decomposing robot human-like appearance using the Anthropomorphic roBOT (ABOT) Database. HRI ’18.
32.
Picard, R.W., J. Klein (2002). Computers that recognize and respond to user emotion: theoretical and practical implications, Interacting with Computers 14.
33.
Porter T. M. (1995). Trust in Numbers: The Pursuit of Objectivity in Sciensce and Public Life. Princenton.
34.
Puzakova, M., Kwak, H. i Rocereto, J. F. (2009). Pushing the envelope of brand and personality: antecedents and moderators of anthropomorphized brands. Advances in Consumer Research, 36, ss. 413–420.
35.
Różańska-Walczuk, M., Pochwatko, G., Świdrak, J., Możaryn, J., Kukiełka, K. (2016). Wybrane predyktory postawy wobec robotów społecznych. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Elektronika, 1(195), ss. 15–24.
36.
Sarowski, Ł. (2017). Robot społeczny – wprowadzenie do zagadnienia, Roczniki Kulturoznawcze, Tom VIII, Nr 1, ss. 75-89.
37.
Seyfert R., Roberge J. (2016). Algorithmic Cultures Essays on meaning, performance and new Technologies. London & New York: Routlege.
39.
Szpunar, M. (2005). Antropomorfizm wcielony – komputer w roli osoby, w: A. Szewczyk (red.) Komputer – wróg czy przyjaciel?, US.
41.
Szpunar, M. (2018). Kultura lęku (nie tylko) technologicznego. Kultura Współczesna, 2, s. 114-123.
42.
Szpunar, M. (2019a). Kwantyfikacja rzeczywistości. O nieznośnym imperatywie policzalności wszystkiego. Zeszyty Prasoznawcze, 3, ss. 95-104.
43.
Tinwell, A. (2014). The uncanny valley in games and animation. AK Peters/CRC Press.
44.
Wasilewska, A., Łupkowski P. (2021). Nieoczywiste relacje z technologią. Przegląd badań na temat ludzkich postaw wobec robotów. Człowiek i Społeczeństwo, T. LI, s. 166-187.
45.
Waytz, A., Cacioppo, J. T. i Epley, N. (2010). Who sees human? The stability and importance of individual differences in anthropomorphism. Perspectives on Psychological Science, 5(3), ss. 219–232.
46.
Waytz, A., Morewedge, C. K., Epley, N., Monteleone, G., Gao, J. H. i Cacioppo, J. T. (2010). Making sense by making sentient: Unpredictability increases anthropomorphism. Journal of Personality and Social Psychology, 99, ss. 410–435.
47.
Zwierkowska, D., K. Adamczyk (2021). Antropomorfizacja zwierząt – dylemat współczesnych relacji człowiek-zwierzę, Przegląd Hodowlany: organ Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, nr 4, s. 25-29.
48.
Zyzik, G. (2015). Uwięzieni w maszynie. Technoantropologia. Hybris, 30, ss. 62-73.
Udostępnij
| eISSN: | 2391-789X |
| ISSN: | 1734-2031 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
