PL EN
ORIGINAL PAPER
The concept of „disabled person” under the Constitution of the Republic of Poland
 
More details
Hide details
1
University of Rzeszow
 
 
Submission date: 2024-07-23
 
 
Final revision date: 2025-01-07
 
 
Acceptance date: 2025-02-25
 
 
Publication date: 2025-04-10
 
 
Corresponding author
Aneta Małgorzata Arkuszewska   

University of Rzeszow
 
 
JoMS 2025;61(1):285-304
 
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT
Objectives:
The Constitution of the Republic of Poland does not define the concept of "disabled person" or "disability". These are ambiguous terms referring to various functional limitations that appear in every population of people in the world. The aim of the article is to determine whether the current concept of "disabled person" included in the Constitution of the Republic of Poland is correctly formulated, or whether this term is incompatible with, or even deviates from, applicable social standards, which are aimed at integrating and not stigmatizing and separating such people, which should result in its amendment by adopting the term "person with a disability".

Material and methods:
The basic research method used in the article is the dogmatic and legal method, which involves the interpretation of regulations based on commonly used methods of interpreting normative texts, mainly linguistic and functional interpretation. The comparative method was also used to present the non-uniform formulation of the phrase "disability" in selected constitutions of European countries.

Results:
It was indicated that there is a need to reorient the phrase "disabled person" to the concept of "person with disability" in the Polish legal system. However, to do this, it would be necessary to start with the Constitution, which uses the term "disabled person" but also the anachronistic phrase "disability".

Conclusions:
Consequently, both phrases should be replaced with a concept that will be consistent with the expectations of people with disabilities, giving them a sense of dignity and social acceptance, and at the same time will be consistent with current social standards in order to integrate rather than stigmatize and separate such people.
REFERENCES (47)
1.
Bańko, M., Linde-Usienkiewicz, J., Łaziński M. (2020). Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego na Uniwersytecie Warszawskim. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
 
2.
Barnes, C., Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. Warszawa, Key Concepts.
 
3.
Batwicka-Szczyrba, M., Sylwestrzak, A. (2018). Instytucja ubezwłasnowolnienia w perspektywie unormowań Konstytucji RP oraz Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Gdańskie Studia Prawnicze, 40.
 
4.
Bieganowska, A. (2015). Przekaz medialny w modyfikowaniu postaw studentów pedagogiki wobec niepełnosprawności. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
 
5.
Bieleń, A., Dobrowolski, W. Raport na temat interaktywnych modeli niepełnosprawności i możliwości ich adaptacji w warunkach polskich. Dobre Kadry. Centrum badawczo-szkoleniowe.Pobrano z http://www.glusiwpracy.dobreka... (dostęp: 5.07.2024).
 
6.
Bober-Kotarbińska, A. (2023). Wyjątki i ograniczenia prawa autorskiego na rzecz osób niepełnosprawnych w kontekście praw człowieka i rozwoju technologii wspomagających. Repozytorium Biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego.
 
7.
Borowska-Beszta, B. (2012). Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych. Kraków, Impuls.
 
8.
Clapton, J., & Fitzgerald, J. (1997). The History of Disability: A History of Otherness. Renaissance Universal. Pobrano z https://www.ru.org/index.php/h... (dostęp: 10.02.2025r.).
 
9.
Dązbłaż, B., Firaza-Ciupa, K., Kurowski, K., Przybysz-Przybyszewski, T., Zbieranek, J. (2022). Przegląd terminologii stosowanej w różnych aktach prawnych, odnoszącej się do niepełnosprawności lub jej rodzajów, pod kątem spójności i zgodności z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz propozycje zmian aktów prawnych ujednolicające i dostosowujące tę terminologię.Warszawa.
 
10.
Dązbłaż, B., Firaza-Ciupa, K., Kurowski, K., Przybysz-Przybyszewski, T., Zbieranek, J. (2022). Projekt pt. Opracowanie projektu ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych o proponowanej nazwie: Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami wraz z Oceną Skutków Regulacji i uzasadnieniem, jak też propozycji zmian legislacyjnych podążających za nową ustawą, realizowany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020, Oś Priorytetowa II Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji, Działanie 2.6 Wysoka jakość polityki na rzecz włączenia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego. Warszawa.
 
11.
Dirth, T.P., & Branscombe, N. P. (2017). Disability Models Affect Disability Policy Support through Awareness of Structural Discrimination. Journal of Social Issues, 72(3), 413–442.
 
12.
Florczak-Wątor, M., A. Barczak-Oplustil, T. Sroka (red.) (2023). Odpowiedzialność publicznoprawna. Tom 6, System Prawa Medycznego. Warszawa, C. H. Beck.
 
13.
Galasiński, D. (2013). Osoby niepełnosprawne czy z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 9 (4) , 3–6.
 
14.
Garbat, M. (2007). Historia niepełnosprawności. Geneza i rozwój rehabilitacji, pomocy technicznych oraz wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Gdynia, Novae Res.
 
15.
Garlicki, L., Derlatka, M., L. Garlicki, M. Zubik (red.) (2016). Konstytucja RP, t. II. Warszawa, C. H. Beck.
 
16.
Giedrojć, M. (2020). Niepełnosprawność w Polsce w wymiarze politycznym i społecznym. Analiza wybranych zagadnień.Warszawa, Difin.
 
17.
Giełda, M. (2015). Pojęcie niepełnosprawności. W: M. Giełda, R. RaszewskaSkałecka (red.), Prawno-administracyjne aspekty sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
 
18.
Grabowski, J., Milewska, M., Stasiak, A. (2007). Vademecum organizatora turystyki niepełnosprawnych. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Łodzi.
 
19.
Jankowska, M. (2011/2012). Prawa osób niepełnosprawnych w międzynarodowych aktach prawnych. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 1 (1), 24–45.
 
20.
Karaś, M. (2012). Niepełnosprawność, od spojrzenia medycznego do społecznego i Disability Studies. Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny, 4, 2–33.
 
21.
Klimczuk, A. (2013). Osoby niepełnosprawne i ich sytuacja na krajowym rynku pracy. W: Klimczuk A., Siedlecki M., Sadowska P., Sydow M. Niepubliczne agencje zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Możliwości i dylematy rozwoju w sektorze pozarządowym. Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niepełnosprawnym Ruchowo, Warszawa – Białystok, Fundacja SocLab.
 
22.
Konarska, J. (2019). Niepełnosprawność w ujęciu interdyscyplinarnym. Kraków, Oficyna Wydawnicza AFM.
 
23.
Kurowski, K. (2014). Wolności i prawa człowieka i obywatela z perspektywy osób z niepełnosprawnościami. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
 
24.
Mikołajczyk, B. (2012). Międzynarodowa ochrona praw osób starszych. Warszawa, Wolters Kluwer.
 
25.
Muca, K. (2018). Niepełnosprawność jako inność. Popularny dyskurs o braku sprawności w świetle kulturowych badań nad niepełnosprawnością. W: K. Olkusz, K. Maj (red.), Ksenologie (149– 167). Kraków, Ośrodek Badawczy Facta Ficta.
 
26.
Ostrowska, A. (2015). Niepełnosprawni w społeczeństwie 1993–2013. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
 
27.
Piasecki, M., Stępniak, M. (1998). Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. Lublin: Fundacja Fuga Mundi.
 
28.
Racław, M., Szawarska, D. (2018). Ukryte/niewidoczne niepełnosprawności a polityka tożsamości i etykietowania w życiu codziennym. Przegląd Socjologii Jakościowej, 14(3), 30–46.
 
29.
Roszewska, K., Zadrożny, J., K. Roszewska (red.) (2021). Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Komentarz. Lex, Warszawa, Wolters Kluwer.
 
30.
Sierpowska, I., Kogut, A. (2010). Status osoby niepełnosprawnej w polskim systemie prawa. Wrocław, Wydawnictwo Gaskor.
 
31.
Stanowisko pisemne Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w dokumencie: w sprawie analiz zgodności ustawodawstwa polskiego z postanowieniami Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami opracowanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 maja 2011 r.
 
32.
Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w sprawie wniosku o ratyfikację przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami z dnia 5 stycznia 2012 r.
 
33.
Stojkow, M., Żuchowska-Skiba, D. (2015). (Re)konstrukcja modelu społecznego – dyskursy o niepełnosprawności w internecie. W: B. Gąciarz, S. Rudnicki, D. Żuchowska-Skiba (red.), Polscy (Nie)pełnosprawni. Pomiędzy deklaracjami a realiami (141–154). Kraków: Wydawnictwo AGH.
 
34.
Syryt, A. (2018). Konstytucyjne podstawy ochrony osób niesamodzielnych. Studia nad Rodziną UKS W, 22(5),13–32.
 
35.
Ślebioda, A. (2013). Stigmatized by the Language – Linguistic Labels of the Disabled People in Poland and the United States. Journal of Education Culture and Society, 2, 404–412.
 
36.
Ślebioda, A. (2017). Siloe, Betesda i Krzyż. Religijny model niepełnosprawności a podstawa chrześcijańska – na przykładzie Edyty Stein. Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein, 18.
 
37.
Ślebioda, A. (2024). Religijny model niepełnosprawności odbity w sadzawkach. Pobrano z http://feministkaducha.pl/sadz... (dostęp: 6.07.2024).
 
38.
Ślebzak, K., M. Safjan, L. Bosek (red.) (2016). Konstytucja RP, t. I. Legalis, Warszawa, C. H. Beck.
 
39.
Trębicka-Postrzygacz, B. (2017). O niepełnosprawności w definicjach i regulacjach prawnych w perspektywie inkluzji społecznej. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 17(10), 41–53.
 
40.
Trzyma, A. (2015). Ewolucja pojęcia niepełnosprawności. W: M. Bosak (red.), Prawo a niepełnosprawność. Wybrane aspekty (78–89). Warszawa, C. H. Beck.
 
41.
Twardowski , A. (2018). Społeczny model niepełnosprawności – analiza krytyczna. Studia Edukacyjne, 48, 97–114.
 
42.
Urbanowicz, Z. (2012). Od interdyscyplinarnego do transdyscyplinarnego spojrzenia na niepełnosprawność. Ogrody Nauk i Sztuk, 2, 443–457.
 
43.
Waszczak, S. (2000). Stosunek społeczeństwa do osób niepełnosprawnych. Problemy Polityki Społecznej, 2, 89–99.
 
44.
Wyczesany, J. (2002). Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności i jej znaczenie dla funkcjonowania dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W: Wyczesany J., Mikruta A. (red.), Kształcenie zintegrowane dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych (75–91).Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
 
45.
Zając, P. (2023). Rola samorządu terytorialnego w wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnością w Polsce i Szwecji – analiza porównawcza. Repozytorium Biblioteki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
 
46.
Zakrzewska-Manterys, E. (2016). Ludzie różnią się między sobą w piękny sposób. W: A. Fandrejewska, A. Suchcicki, J. Koral (red.), Zrozum mnie i szanuj. Refleksje wokół niepełnosprawności intelektualnej (19–41). Warszawa: Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani.
 
47.
Żuchowska-Skiba, D. (2020). Wpływ języka na poczucie wykluczenia osób z niepełnosprawnościami. Socjolingwistyka, 34, 77–91.
 
eISSN:2391-789X
ISSN:1734-2031
Journals System - logo
Scroll to top