W europejskiej kulturze prawnej wykształcił się pewien model wymiaru sprawiedliwości. Jest on odzwierciedleniem tradycji prawnej, wyrosłej na gruncie prawa rzymskiego i prawa kanonicznego. Został oparty na tak zwanych zasadach, do których zalicza się: jawność postepowania, bezstronność, dyskrecja, profesjonalizm oraz jawność procedur i samych postępowań. Przestrzeganie tych zasad ma na celu dążność do obiektywizacji czynności procesowych i oderwanie sędziów od subiektywnych ocen czy decyzji. Standardy te zostały zapisane w wielu aktach prawa międzynarodowego, a także w konstytucjach poszczególnych państw, w tym w Konstytucji RP. Nowoczesny wymiar sprawiedliwości zapewnia na wyższym poziomie równy dostęp wszystkich ludzi do sądów i trybunałów oraz do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd. Jest to jednocześnie jedno z najbardziej fundamentalnych praw człowieka.